Boominspectie: inspecteren van bomen, VTA-controle en MTA-controle
Waarom een boominspectie uitvoeren?
De behoefte voor de inspectie van bomen, een VTA-controle, of MTA-controle komt vaak boven wanneer eigenaars of beheerders zich zorgen maken over de veiligheid van bomen. Of wanneer er een project wordt uitgevoerd in de buurt van bomen is het vaak noodzakelijk om een grondige boominspectie uit te voeren.
En wanneer er vruchtlichamen van schimmels aanwezig zijn op of in de buurt van een boom. En dan is ook een MTA-controle erg nuttig. Niet alleen omdat schimmels vaak van invloed zijn op de mechanische sterkte (lees verzwakking). Maar ook ze veel bijkomende informatie verschaffen. Waarin een loutere VTA-controle niet altijd voorziet.
En terecht, want wanneer er een ongeluk zou gebeuren met de breuk of windworp een boom, kunnen de eigenaars of beheerders aansprakelijk gesteld worden voor de schade.
Maar wanneer de boomeigenaar of beheerder over een boomveiligheidscontrole of boominspectie beschikt, heeft hij gehandeld als goede huisvader. En wordt de kans al veel kleiner dat er onverwachte dingen gebeuren met de eerstkomende storm. Want een VTA-controle voorziet ook in maatregelen, zoals bijvoorbeeld het tijdig kappen van mechanisch sterk verzwakte bomen.
Andere redenen om bomen te inspecteren
Daarnaast zijn er nog andere belangrijke redenen waarom je een boominspectie uitvoert. Zo doe je bij boombeheer op grote schaal, zoals bij het opstellen van een bomenplan, of bij het opstellen van een Bomen Effect Analyse, van iedere boom een VTA-controle.
Hierdoor krijg je het juiste overzicht van welke bomen om de hoogste prioriteit vragen in verband met boomveiligheid.
Ook als boom technisch raadgever voeren we boominspecties uit, om in juridische geschillen de juiste toedracht van de conditie en vitaliteit van een boom te kunnen aantonen.
Als boomverzorger inspecteer je de boom vooraleer eraan te werken
Vooraleer je als boomverzorger begint met werken aan of rond bomen, wens je te weten of je de juiste prioriteiten stelt.
Zowel met de keuze aan welke bomen je eerst je aandacht geeft, als wat je juist gaat doen bij een individueel exemplaar.
Ga je een boom snoeien, dan voer je ook steeds een VTA-controle of boominspectie uit. Zodat je weet dat de boom dan wel mag gesnoeid worden of niet. En dat deze veilig is om in te klimmen.
Met het inspecteren van de bomen door middel van een VTA-controle of boomveiligheidscontrole, kan je deze twee verschillende prioriteiten goed in kaart brengen. Je investeert je geld dan ook met de maximale opbrengst.
Maximale boomveiligheid tegen de laagste kost. Omdat je de juiste prioriteiten duidelijk kan stellen en afwegen tegenover elkaar. De boominspecties en het stellen van de prioriteiten gebeurt door onze Certified Tree Manager.
Bijkomende redenen voor het inspecteren van bomen
Ook wens je de conditie en de vitaliteit van een boom te kennen vooraleer je deze gaat snoeien of er gaat in klimmen. Je wenst te weten dat de boom de snoeiwonden nadien gaat kunnen overgroeien (callusvorming) of niet gaat breken als je al klimmend werkt in de kruin als boomverzorger. Een boom met een slechte conditie of een slechte vitaliteit heeft namelijk andere noden dan een zeer vitale boom. Een boom met een slechte conditie ga je niet snoeien, maar geef je een groeiplaatsverbetering.
En bijkomende reden voor het uitvoeren van een VTA-controle en het maken van een inspectierapport is, dat je tijdig merkt dat bomen in hun eindfase zijn. En dan kan je al tijdig inplannen om jonge bomen, als opvolgers, aan te planten. Die dus met de tijd, als toekomstboom, de plaats innemen van de afstervende boom.
Samengevat, vooraleer er werken worden uitgevoerd aan of rond bomen, wens je hun conditie en vitaliteit te kennen. Dit om de juiste prioriteiten te kunnen stellen. Van snoeien, tot kappen of verwijderen of nieuwe bomen aanplanten. Dit doe je door eerst een VTA-controle of boomveiligheidscontrole uit te voeren. VTA-controles worden uitgevoerd door onze Certified Tree Manager en onze vakbekwame boomverzorgers.
Een voorbeeld van een boominspectie
Wanneer een boom een aftakelende kroon heeft, is de conditie van de boom slecht. De boom heeft in zijn kruin takken met dode uiteinden; geen bladeren en rot hout. Dit heeft een oorzaak. Vaak is dit te wijten aan een slechte standplaats of bodemverdichting.
Stel dat men de boom nu nog eens drastisch zou gaan snoeien, om louter tijdelijke esthetische redenen, en de afstervende uiteinden verwijdert. Dan wordt de boom fysiologisch en pathologisch alleen maar extremer belast door de bijkomende snoeiwonden. Naast de slechte standplaats die de boom al aan het ondermijnen is en al wortelschade veroorzaakt.
Het grondig inspecteren van de boom en zijn omgeving, legt dan de echte de basisoorzaak van de slechte conditie bloot. Hierdoor zal snel geweten zijn dat er bijvoorbeeld een standplaatsverbetering nodig is in plaats van een snoeibeurt.
Dit voorbeeld is heel duidelijk. Maar vaak zijn er andere gebreken of factoren die moeilijker te vinden zijn bij de inspectie van bomen.
Het meenemen van de kwalitatieve eigenschappen van de omgeving van de boom, informatie over zijn standplaats en groeiplaats en de historiek ervan, tot tientallen jaren terug van wat er gebeurd is in de wortelzone, is dan ook noodzakelijk bij een boominspectie.
Meer en correcte gegevens leiden tot een betere analyse en meer gepaste aanpak van de bomen.
Stel een boominspectie dus niet uit, maar neem tijdig contact met ons op.
Kennis, het verschil tussen de correcte of foutieve beoordeling over de boom
Er zijn schimmels die in symbiose leven met bomen. Laat ons die even de “goede schimmels noemen”, maar de andere zijn dat evengoed. Zo dadelijk meer daarover. De symbionten ondersteunen de bomen en voorzien ze van meer water, nutriënten, natuurlijke fungiciden en andere stoffen die ze beschermen tegen insecten en plagen.
En er zijn schimmels die leven van het levende hout van bomen, de parasieten of “opruimers”. Zij zijn procesversnellers in het boomsoorteigen ecosysteem en helpen verzwakte bomen sneller aan hun eind. Zodat het hout te eten wordt gegeven aan de nog levende bomen, via de symbionten, in ganse het recyclingproces van voedingsstoffen in het bodemvoedselweb. Dus even goed goede schimmels.
Beiden soorten schimmels hebben hun functie en beiden zijn ze even belangrijk. Want zonder de symbionten geen bomen, en zonder de opruimers geen nutriënten voor de levende bomen. Dus ook geen bomen.
Bij een boominspectie is het dan ook belangrijk om de parasitaire schimmels, die levend hout kunnen aantasten, en dit mechanisch verzwakken, correct te herkennen. Zodat tijdig kan geanticipeerd worden op een mechanisch instabiele boom. Door de boom te snoeien bijvoorbeeld of door de boom te vellen.
Het effect van iedere schimmel op de boom verschilt, ook van de boomsoort
De schimmels die aanwezig zijn, moeten dus correct herkend en gecatalogeerd worden bij een VTA-controle en MTA-controle.
Dit is nodig om een juist beeld te krijgen over de conditie waarin de boom zich bevindt.
En een correcte beoordeling te maken van het al dan niet mogelijke langetermijnbehoud van een individuele boom.
Onze tree manager is goed op de hoogte over het mycologisch gebeuren tussen bomen en zwammen en kan u correct boomadvies verlenen.
Want iedere schimmel heeft een andere inwerking op een specifieke houtsoort. Sommige schimmels veroorzaken witrot, bruinrot, simultaanrot of witrot met selectieve delignificatie. Al deze soorten houtrot hebben een andere invloed op de mechanische stabiliteit, een andere aantastingssnelheid en vereisen dus ook andere veiligheidsmaatregelen.
Iedere aanwezige schimmel verteld dus iets over de conditie van de boom. Op die manier worden ook de noden voor de boom kenbaar. En kan door de juiste diagnose, de meest geschikte behandeling of maatregelen gesteld worden. Zeker als men de boom zolang mogelijk op een veilige manier wenst te behouden.
Bij de inspectie van bomen is kennis over schimmels, de vele andere fysiologische en mechanische factoren, en het samenspel ervan dus onontbeerlijk. Het is één van de hoofdtaken van een tree manager, om een boom correct te kunnen beoordelen.
Wat is een VTA-controle (Visual Tree Assessment)?
Een VTA-controle (Visual Tree Assessment) is het non-destructief inspecteren van een boom.
Eventueel aangevuld met een MTA-controle.
Bij de VTA-controle wordt de boom op vele parameters gecontroleerd en beoordeeld. Dit allemaal door een bekwame boomtechnisch adviseur die zich op de begane grond bevindt.
Er wordt op niet met hoogtewerker of klimmend geïnspecteerd bij een VTA-controle. Misschien later wel bij een nader onderzoek.
Bij het visuele boomonderzoek of de VTA-controle worden onder andere volgende parameters van de boom beoordeelt:
- bladzetting
- bladkleur
- scheutlengte
- grote van de vruchten
- kroonarchitectuur en ‑structuur
- kroonkwaliteit
- is er taksterfte
- holten
- inrottingen
- mechanische schade
- zware elleboogtakken
- zware zuigers
- scheuren
- torsies
- wortelgestel
- wurgwortels
- standplaats
- wondovergroeiing
- reactiehout
- …
Welk gereedschap gebruik je bij een VTA-controle of de inspectie van bomen?
Bij een VTA-controle wens je zoveel mogelijk en toch op een eenvoudige manier te weten te komen van de toestand waarin de boom zich bevindt.
Kleine eenvoudige hulpmiddelen zoals een prikstok, een verrekijker, meetlint, houten hamer een stevig mes en handsnoeischaar kunnen je erg veel informatie verschaffen.
De houten hamer is erg nuttig tijdens het detecteren van holten in de stam, stamvoet, wortelaanzetten en zelfs de wortels als ze groot genoeg zijn en zich deels bovengronds bevinden.
De prikstok gebruiken we om de diepte van een inrotting te meten. Of om te bepalen of een stuk blootliggend kernhout niet rot geworden is door aantasting van een schimmel.
Met de prikstok meten we ook de indringingsweerstand van de bodem in de kroonprojectie van de boom.
Dit is dan geen exacte meting, maar geeft een eerste indicatie van de bodemgesteldheid tijdens de boominspectie.
Is er twijfel en vermoeden we een gecompacteerde bodem, dan nemen we onze penetrometer erbij, die exacte waarden weergeeft.
Eenvoudige hulpmiddelen geven veel informatie voor een inspectie
Door een twijg af te snijden met mes of snoeischaar, is de binnenkant van de twijg zichtbaar.
De toestand ervan kan ons bij sommige aantastingen en/of soorten ook meer informatie geven over de conditie van de boom.
En om goed te kunnen waarnemen of er aan de buitenzijde van de kroon geen afsterving plaatsvindt of er overal uitlopende knoppen aanwezig zijn, komt de verrekijker goed van pas.
Het komt er op neer, hoe meer informatie je op een eenvoudige manier kan bepalen, hoe beter je een oordeel kan vellen over de boom.
Ook een boek over MTA (Mycological Tree Assessment) met heel veel informatie over welke schimmel welk effect heeft op welke boomsoort, behoort ook tot de hulpmiddelen van onze tree manager.
Voorbeelden van inspecteren boom of VTA-controle
Uit deze inspectie kan dan blijken dat de boom bv. zeer onstabiel is geworden.
Of gevoelig is aan windworp, stambreuk of takbreuk. Ook andere kenmerken van de boom, zoals een zware elleboogtak of plakoksel kunnen op termijn voor problemen of een onveilige situatie zorgen.
Al deze verzamelde gegevens bewaren we in één verslag, samen met de adviezen en mitigerende maatregelen. Om nadien de juiste acties te ondernemen, ook voor de opvolging over de volgende jaren.
Het kan ook zijn dat de levensverwachtingen van een boom nog maar beperkt zijn. Omwille van bijvoorbeeld een schimmelaantasting.
Zoals bij de vergevorderde staat van een tonderzwamaantasting, waarbij de vruchtlichamen al volledig zijn ontwikkeld en meerdere jaren oud zijn.
Of zoals bij de aantasting door een harslakzwam, of vuurzwam.
En als deze vruchtlichamen volgroeid en talrijk aanwezig zijn op de boom, is het hout binnenin de boom volledig gekoloniseerd door de zwamvlok.
Waardoor er geen gezond hout meer overblijft.
Wat maakt dat er zich ernstige stabiliteitsproblemen aandienen. De boom zal je dan dringend moeten kappen om veiligheidsredenen.
Het resultaat van de VTA-controle bepaald of er nader onderzoek nodig is
Aan de hand van de non-destructieve en visuele inspectie van bomen door onze boom deskundige kan beslist worden dat er nog bijkomende onderzoek al dan niet nodig is. Dit noemt men dan nader onderzoek.
Nader onderzoek kan bijvoorbeeld een resistografie, trekproef, bladanalyse, chlorofyl fluorescentie analyse, grondanalyse, akoestische tomografie, klimmende inspectie of ander onderzoek zijn.
Picus geluidstomografie en trekproef van dezelfde veterane boom (linde) als nader onderzoek, omdat er met de MTA-controle een zadelzwam (Polyporus squamosus), die het hout erg breekbaar maakt, werd aangetroffen in de holte tussen de twee stamdelen.
Verhogen van de boomveiligheid door de inspectie van bomen op regelmatige basis
Wanneer een boom niet meer gezond is, en de levensverwachtingen dus eerder beperkt zijn, maar de eigenaar of beheerder van de boom deze toch nog zo lang als mogelijk op een veilige manier wenst te behouden, is opvolging op regelmatige basis nodig.
Inspectie door onze boomdeskundige om de 6 maanden, jaarlijks of om de 2, 3 of maximum 4 jaar.
Op voorwaarde dat je bijkomende maatregelen, zoals bijvoorbeeld verankeren, ondersteunen, veiligheidssnoei of andere, neemt.
Dit moet steeds in functie van de huidige toestand van de boom bekeken en beslist worden.
Wanneer een boom gevoelig is aan windworp door een zwaar aangetaste gestelwortel of een grote holte in de stam, zal de opvolging op zeer regelmatige momenten dienen te gebeuren.
Als de conditie van de boom te slecht is, kan zelfs een noodkap of noodvelling nodig zijn.
Een visuele boominspectie vertelt al erg veel over zowel de conditie als de vitaliteit van een boom.
En zal zeker uitsluitsel geven of er nog al dan niet nader onderzoek nodig is.
Wat is een MTA-controle of “Mycological Tree Assessment”
Bij de inspectie van de boom zagen wij het vruchtlichaam van een zwavelzwam op een Prunus serotina (vogelkers). De zwavelzwam is een bruinrotter en vertelt ons tijdens de VTA-controle en MTA-controle dat de boom zwaar is aangetast. De aantasting kan leiden tot stambreuk.
MTA is een onderzoeksmethode bij de inspectie van een boom waarbij men aan de hand van de schimmels die op, rond of in de buurt van de boom voorkomen, mede de toestand waarin de boom zich bevindt, gaat afleiden en bepalen.
Dit alles is zeer uitgebreid en gedetailleerd beschreven in het boek “Mycological Tree Assessment” van Gerrit-Jan Keizer, die er de grondlegger van is.
Bij dit boomonderzoek of deze boominspectie gaat men zich vooral concentreren op de aanwezige schimmels:
- zowel deze aanwezig op de boom
- in de omgeving van de boom
- op afgestorven takken
- in de wortelzone van de boom
- en gaat bepaald worden in welke levensfase de geïnspecteerde boom zich bevindt. Dit aan de hand van de schimmels die er op dat moment voorkomen omdat deze schimmels zeer specifiek zijn per levensfase.
MTA-controle is gesteund op het boomsoorteigen ecosysteem
De inspectie van bomen volgens de MTA-methodologie steunt op het boomsoorteigen ecosysteem van bomen, onder andere beschreven door Gerrit-Jan Keizer in zijn boek “De Verborgen Boom”.
De boominspectie volgens de MTA-controle gaat veel verder dan de gewone visuele boominspectie. En houdt veel meer rekening met de toekomstperspectieven van de boom.
Beide boeken zijn trouwens aanraders! U kan het boek over MTA kopen via Inverde. En u kan het boek “De verborgen boom” kopen via A3-boeken.
Wenst u uw boom te laten inspecteren, twijfel dan niet ons te contacteren.