Boomveiligheidscontrole, individuele boom of bomenbestand
Een boomveiligheidscontrole geeft je alle nodige informatie over de veiligheid van je boom of bomenbestand, door de conditie, vitaliteit, breukgevoeligheid en stabiliteit, samen met de veiligheidsrisico’s van de bomen nauwgezet en op gestructureerde manier in kaart te brengen. Zodat je weet welke boombeheersmaatregelen je moet nemen om je bomen op termijn veilig te behouden, ook naar hun omgeving toe.
Deze webpagina geeft je informatie over waarom je een boomveiligheidscontrole gaat uitvoeren, hoe we dit doen en wat er komt bij kijken. Ook lees je welke gegevens je in onze boomveiligheidsrapporten zal terugvinden.
We houden allemaal van bomen, en zeker van veilige bomen.
Inhoudsopgave
Toggle
Waarom is een boomveiligheidscontrole nuttig?
De vraag naar een boomveiligheidscontrole komt vaak boven wanneer eigenaars of beheerders zich zorgen maken over de veiligheid van hun bomen. En terecht. Want wanneer je holten of vruchtlichamen van schimmels waarneemt bij de boom, bestaat de kans op breuk of windworp. Omdat holten en schimmels bomen inderdaad mechanisch verzwakken.
Om ervoor te zorgen dat je ongelukken met bomen voorkomt en je je aansprakelijkheid neemt, is het erg zinvol tijdig een boomveiligheidscontrole uit te voeren. Want bij bomen met duidelijke gebreken zou je als eigenaar aansprakelijke gesteld kunnen worden voor de schade die een ongeval met een boom veroorzaakt.
Echter wanneer de boomeigenaar over een boomveiligheidscontrole beschikt, heeft hij gehandeld als goede huisvader. En vooral is de kans op gebeurlijke ongevallen na een boomveiligheidscontrole al veel kleiner. Omdat je tijdig de juiste veiligheidsmaatregelen kan treffen en er geen onverwachte dingen meer zullen gebeuren tijdens de eerstkomende storm.
Daarnaast zijn er nog andere belangrijke redenen waarom je een boomveiligheidscontrole uitvoert
Zo voer je bij boombeheer op grote schaal, zoals bij het opstellen van een bomenplan, van iedere boom een boomveiligheidscontrole uit. Evenals bij het opstellen van een Bomen Effect Analyse of BEA. Omdat je hierdoor een inzicht krijgt van welke bomen de hoogste prioriteit vereisen in verband met boomveiligheid en de te treffen maatregelen. Je zal op die manier weten in welke bomen je best eerst investeert om de totale veiligheid van je bomenbestand op te krikken en dus te optimaliseren.
Hoe gaat een boomveiligheidscontrole in zijn werk?
Om er zeker van te zijn dat je met de boomveiligheidscontrole geen bomen ongewenst zal overslaan, bepalen we samen eerst de contouren van het boombestand of terrein. Hierdoor krijgen we al een eerste zicht op de situatie en kunnen bomen met duidelijk merkbare gebreken al getagd worden.
Daarna zal iedere boom een boomveiligheidscontrole ondergaan, waarbij we al de nodige parameters van de boom kwantificeren. Nadien distilleren we de gepaste veiligheidsmaatregelen uit al de parameters van iedere individuele boom.
Al de parameters die we beoordelen, hebben betrekking op conditie, vitaliteit, breukgevoeligheid, stabiliteit, omgeving en risico’s. Finaal krijgt iedere boom een veiligheidsscore mee. Die varieert van laag, normaal, verhoogd, hoog tot acuut risico. Aan de hand hiervan kan je dan de noodzakelijke maatregelen nemen, binnen een bepaalde tijd.
Welke boomparameters controleren we bij een boomveiligheidscontrole?
Bij een boomveiligheidscontrole gaan we steeds zoveel mogelijk visueel waarneembare boomparameters in kaart brengen. Dit doen we op een non-destructieve en non-invasieve manier. Volgende terugkerende parameters zullen we steeds in kaart brengen, naast bijkomende parameters die opdrachtspecifiek kunnen zijn:
- bladzetting
- bladkleur
- scheutlengte
- grote van de vruchten
- kroonstructuur
- kroonkwaliteit
- is er taksterfte
- holten
- inrottingen
- mechanische schade
- zware elleboogtakken
- zware zuigers
- scheuren
- torsies
- wortelgestel
- wurgwortels
- standplaats
- wondovergroeiing
- reactiehout
- omgevingsfactoren
- groeiplaatseigenschappen
- stabiliteit (scheefstand, wortelkluit, grondscheuren, zwamaantastingen, …)
- …
Enkele opdrachtspecifieke parameters in stedelijk gebied
- wortelopdruk
- mate van wortelopdruk (in kader verantwoordlijkheden bij struikelgevaar op voetpaden bijvoorbeeld)
- maaiveld soort
- meest voorkomende verharding/bestratingstype
- is de verharding waterdoorlatend of niet
- …
Concluderen van maatregelen
Daarnaast zullen we de verschillende beheersmaatregelen afleiden uit de bevindingen uit het veld, zoals:
- boom te snoeien (kroonreductie, uitlichten, veiligheidssnoei, innemen, begeleidingssnoei…),
- boom te kappen,
- naderonderzoek (Picus geluidstomografie, trekproef, klimmende inspectie, drone inspectie, …),
- te vervangen (bij jonge aanplant bijvoorbeeld of in een dreef),
- …
Afhankelijk van de opdracht gaan er meer of minder parameters in kaart gebracht worden. Dit gebeurt steeds in overleg met de opdrachtgever en in functie van het actuele boombeheer.
Printscreen van deel van de boomveiligheidsfiche met de verschillende parameters die in kaart werden gebracht tijdens de boomveiligheidscontrole.
Welke hulpmiddelen gebruiken we bij een boomveiligheidscontrole?
Bij een boomveiligheidscontrole wens je zoveel mogelijk en toch op een eenvoudige manier te weten te komen van de toestand waarin de boom zich bevindt.
Kleine eenvoudige hulpmiddelen zoals een prikstok, een verrekijker, meetlint, houten hamer een stevig mes en handsnoeischaar kunnen je erg veel informatie verschaffen.
De houten hamer is erg nuttig tijdens het detecteren van holten in de stam, stamvoet, wortelaanzetten en zelfs de wortels als ze groot genoeg zijn en zich deels bovengronds bevinden.
De prikstok gebruiken we om de diepte van een inrotting te meten. Of om te bepalen of een stuk blootliggend kernhout niet rot geworden is door aantasting van een schimmel. Met de prikstok meten we ook de indringingsweerstand van de bodem in de kroonprojectie van de boom. Dit is dan geen exacte meting, maar geeft een eerste indicatie van de bodemgesteldheid tijdens de boominspectie.
Is er twijfel en vermoeden we een gecompacteerde bodem, dan nemen we onze penetrometer erbij, die exacte waarden weergeeft.
Hoe meer informatie je in het veld verzamelt, hoe beter je de maatregelen kan afstemmen
Door een twijg af te snijden met mes of snoeischaar, is de binnenkant van de twijg zichtbaar. De toestand ervan kan ons bij sommige aantastingen en/of soorten ook meer informatie geven over de conditie van de boom.
En om goed te kunnen waarnemen of er aan de buitenzijde van de kroon geen afsterving plaatsvindt of er overal uitlopende knoppen aanwezig zijn, komt de verrekijker goed van pas.
Ook een boek van Gerrit-Jan Keizer over MTA (Mycological Tree Assessment) met heel veel informatie over welke schimmel, welk effect heeft op welke boomsoort, behoort ook tot de hulpmiddelen van onze tree manager.
Het komt erop neer, hoe meer informatie je op een eenvoudige manier kan bepalen, hoe beter je een oordeel kan vellen over de boom. En hoe beter je de te nemen maatregelen kan afstemmen op de situatie. Dat is uiteindelijk de bedoeling.
Wat is een boomveiligheidscontrole?
Een boomveiligheidscontrole, vaak afgekort als BVC, is een proces waarbij bomen visueel en non-invasief worden geëvalueerd op hun conditie, vitaliteit, stabiliteit en veiligheid.
Het doel van een boomveiligheidscontrole is om mogelijke risico’s en problemen met betrekking tot bomen in stedelijke omgevingen of andere gebieden waar mensen zich bevinden, te identificeren en te beoordelen.
De boomveiligheidscontrole is één van de eerste stappen in een Bomen Effect Analyse, boombeschermingsplan als in een bomenplan.
De verzamelde informatie over de bomen is de basis om verdere beslissingen te nemen; in een boom zonder toekomstperspectief, omdat deze erg ziek is e na enkele jaren sowieso toh zal afsterven, ga je niet meer investeren, maar zal je eerder kappen. Het omgekeerde is uiteraard ook waar.
Toekomstbomen wens je aan de hand van een boomveiligheidscontrole uiteraard ook te identificeren. Want in toekomstbomen ga je juist wel investeren.
Tijdens een boomveiligheidscontrole onderzoeken we verschillende aspecten van de boom, zoals:
Conditie
Hoe is de bladzetting van de boom in verhouding tot een kerngezond exemplaar van zijn soort? En zijn er tekenen van ziekte, plagen, schimmels of andere aantastingen aanwezig? Welke scheutlengten zijn er de laatste jaren door de boom gerealiseerd en hoe verhouden deze zicht?
Structuur
Is de boom in goede fysieke staat, of zijn er tekenen van rot, scheuren, holtes of andere structurele problemen in de kroonarchitectuur zoals plakoksels en elleboogtakken? Waardoor takken of andere delen van de boom het mechanisch kunnen begeven.
Stabiliteit
Is de boom stevig verankerd in de grond? Zijn er tekenen van wortelproblemen of veranderingen in de bodem die een wijziging in de stabiliteit aantonen? Zoals grondscheuren of lokale bodemverhogingen ter hoogte van de wortelkluit.
Takken en kruin
Zijn er dode of zwakke takken die kunnen afbreken en gevaar kunnen opleveren voor mensen of eigendommen? Zijn er schimmelaantastingen aanwezig die de mechanische sterkte van het hout ondermijnen?
Omgevingsfactoren
Wordt de boom beïnvloed door wind, vochtigheid, nabijgelegen constructies, of andere factoren die de veiligheid kunnen beïnvloeden?
Nemen van maatregelen bij defecten en gebreken
Op basis van deze evaluatie kunnen we bepalen of er maatregelen nodig zijn, zoals:
- het snoeien van gevaarlijke takken,
- het versterken van kruindelen van de boom door het plaatsen van kroonankers of kabels,
- het uitvoeren van nader onderzoek zoals en geluidstomografie of trekproef,
- of zelfs het verwijderen van een zieke of instabiele boom als deze een reëel gevaar vormt voor de omgeving.
Boomveiligheidscontroles zijn dan belangrijk om ervoor te zorgen dat bomen in openbare ruimtes, parken, tuinen, langs wegen en in andere gebieden veilig blijven voor mens en eigendom.
Een boomveiligheidscontrole draagt bij aan het minimaliseren van risico’s. Die kunnen ontstaan door het vallen van takken of omvallende bomen. En zorgen voor een gezonde en boomveilige omgeving.
Printscreen van deel van de boomveiligheidsfiche met de finale te nemen maatregelen.
Voorbeelden van ernstige defecten en gebreken
Bij een boomveiligheidscontrole kunnen ernstige defecten en gebreken aan het licht komen.
Enkele voorbeelden van ernstige gebreken die hun weerslag hebben op de breukgevoeligheid van een boom zijn:
- zware elleboogtak die omwille van zijn gewicht kan uitbreken of scheuren,
- schimmelaantasting door echte tonderzwam waarbij het hout in mechanische sterkte afneemt en uit elkaar wordt gedrukt door de “mycelial felts” die doorheen het hout groeien,
- holte in stam of tak waarbij er nog maar onvoldoende restwand is en de mechanische sterkte van het hout onvoldoende is en tot breuk kan lijden,
- plakoksel met zwaar eenzijdige belasting waardoor de oksel kan uitbreken.
- aantasting door een harslakzwam op Amerikaanse eik, waardoor de mechanische sterkte zeer snel afneemt en de boom snel een zeer groot risico vormt,
- of aantasting door vuurzwam bij een schietwilg, wat hetzelfde probleem geeft als bij de Amerikaanse eik.
Enkele voorbeelden van ernstige gebreken die hun weerslag hebben op de stabiliteit van een boom
- kanteling van de kluit waarbij de grootte van de kluit onvoldoende is om de stabiliteit nog te kunnen waarborgen,
- wortelrot en/of worteluitholling waardoor de mechanische sterkte niet meer voldoende is om de boom te verankeren in de bodem,
- graafschade in de wortelzone van de boom waarbij binnen de BVZ (boomverankeringszone) van de boom, wortelschade is gemaakt.
En wanneer je met een boomveiligheidscontrole, die in de eerste fase steeds bestaat uit visuele waarnemingen, niet voldoende informatie hebt over een eventueel gebrek of defect in het hout, is nader onderzoek noodzakelijk. Lees hierover meer straks.
Voorbeelden van te nemen maatregelen na een boomveiligheidscontrole
Er is een zeer grote waaier aan maatregelen mogelijk om een boom die bij een boomveiligheidscontrole “verhoogd risico” scoort, terug te brengen naar een boom met “normaal” of “laag” risico. Enkele voorbeelden maken dit duidelijk
- uitlichten en innemen van een zware elleboogtak die dreigt uit te scheuren. Door de tak in te korten en er op de juiste plaatsen takken te snoeien, ontlast je de tak en verlaag je de kans op uitscheuren,
- vellen van een boom die een zeer ernstige schimmelaantasting heeft en waarbij breuk binnen korte termijn zal optreden. Hiermee neem je het risico volledig weg.
- Plaatsen van een kroonanker of vanganker (in combinatie met snoei) bij een boom met een grote en sterk eenzijdig belaste plakoksel. Waardoor je het effect van stormweer op de boom beperkt en het gevolg van breuk minimaliseert (tak kan niet vallen).
Nader onderzoek als aanvulling op de boomveiligheidscontrole
Aan de hand van de non-destructieve en visuele boomveiligheidscontrole door onze boom deskundige, kan blijken dat sommige gebreken niet visueel correct kunnen gekwalificeerd worden. Bijkomend onderzoek of nader onderzoek is dan nodig.
Het nader onderzoek geeft meer informatie en inzichten in de grootte van een gebrek of de kwaliteit van het hout.
Tot nader onderzoek behoren de volgende onderzoeken
- resistografie,
- trekproef,
- bladanalyse,
- chlorofyl fluorescentie analyse,
- grondanalyse,
- akoestische tomografie,
- klimmende boominspectie.
Klimmende inspectie, aanvulling op de boomveiligheidscontrole, van een veterane lindeboom.
PiCUS® geluidstomografie (en trekproef) van veterane lindeboom waarop al een boomveiligheidscontrole werd uitgevoerd, waarbij er een zadelzwam (Polyporus squamosus) werd aangetroffen in de holte tussen de twee stamdelen.
Rapportering van de boomveiligheidscontrole
Al de individueel verzamelde gegevens per individuele boom bewaren we in de boomveiligheidsfiche van de betreffende boom.
En in één gestructureerd verslag krijg je een overzicht van alle gebreken en defecten van de bomen, alsook de benodigde adviezen en mitigerende maatregelen. Om nadien de juiste acties te kunnen ondernemen.
Het rapport voorziet ook in termijnen voor de opvolging over de volgende jaren.
Verhogen van de boomveiligheid door regelmatige controles
Wanneer een boom niet meer gezond is, en de levensverwachtingen dus eerder beperkt zijn, maar de eigenaar of beheerder van de boom deze toch nog zo lang als mogelijk op een veilige manier wenst te behouden, is opvolging op regelmatige basis nodig.
Inspectie door onze boomdeskundige om de 6 maanden, jaarlijks of om de 2, 3 of maximum 4 jaar. Op voorwaarde dat je bijkomende maatregelen neemt, zoals bijvoorbeeld verankeren, ondersteunen, veiligheidssnoei of andere.
Dit moet steeds in functie van de huidige toestand van de boom bekeken en beslist worden.
Wanneer een boom gevoelig is aan windworp door een zwaar aangetaste gestelwortel of een grote holte in de stam, zal de opvolging op zeer regelmatige momenten dienen te gebeuren. Als de conditie van de boom te slecht is, kan zelfs een noodkap of noodvelling nodig zijn.
Een visuele boomveiligheidscontorle vertelt alles over zowel de gebreken, defecten, conditie als de vitaliteit van een boom. En zal zeker uitsluitsel geven of er nog al dan niet nader onderzoek nodig is.
De boomveiligheidscontrole is een beginnende must op vlak van boomveiligheid.
Wens je jouw bomen te onderwerpen aan een boomveiligheidscontrole, twijfel dan niet ons te contacteren.