Veilig een boom vellen
Stappenplan om veilig een boom te vellen met valkerf en velsnede
Veilig een boom vellen is geen sinecure. Veiligheid voor jezelf, jouw medemensen en de omgeving is onontbeerlijk.
Hieronder sommen wij de belangrijkste stappen op om veilig een boom te vellen.
Dit volgens de gewone methode, waarbij de boom vrij kan vallen. Door middel van het aanbrengen van een valkerf en velsnede.
Opgelet: dit is geen handleiding of procedure om een boom te vellen, daar er in de praktijk steeds meer factoren een rol kunnen spelen om een boom op een veilige manier te kunnen kappen.
Daarom laat je dit specialistenwerk ook best aan ene professionele boomverzorger zoals b‑Tree over.
Vul gerust het contactformulier in voor vrijblijvende informatie.
Voorbereidingen vóór het werken met een kettingzaag
Veilig een boom vellen begint met een doordachte aanpak en een zeer goede voorbereiding.
Toelating
Vooraleer de boom te vellen dien je na te gaan of er een toelating en vergunning is om de boom te vellen.
Vergewis jezelf dat je over de juiste vergunning beschikt. Vaak is een vergunning wettelijk verplicht.
Veilig een boom vellen betekent nooit alleen werken
Indien er een ongeval zou gebeuren, is er best een tweede man in de buurt om je onmiddellijk te helpen. Of om hulp in te roepen van de hulpdiensten.
Ieder jaar gebeuren er, tot ons groot spijt, zeer ernstige en soms fatale ongevallen met het kappen van een boom.
Om veilig een boom te vellen, werk je met goed gereedschap: inspectie van de kettingzaag
Veilig een boom vellen betekent ook werken met goed gereedschap.
Een goed werkende en veilige kettingzaag is een “must” om veilig werk te leveren.
Kijk na of uw kettingzaag geen gebreken vertoont. En over alle veiligheidsuitrustingen beschikt en dat deze goed functioneren.
Volgende veiligheidsvoorzieningen moeten aanwezig zijn:
- kettingbescherming (plastic hoes) om je niet te snijden aan de vlijmscherpe ketting,
- een veiligheidsketting om zoveel mogelijk dender (schokken) en terugslag tijdens het zagen te voorkomen,
- uitlaat van de machine staat weg van de persoon. Dit is niet bij oude kettingzagen het geval, gebruik ze dan ook niet meer,
- kettingrem is aanwezig en deze werkt. Test dit na een veilige start van de machine,
- er is een linkerhandbescherming aanwezig,
- rechterhandbescherming aanwezig met een verbrede bescherming,
- er zijn trillingsdempers aanwezig en in goede staat,
- start-stop schakelaar aanwezig, al dan niet geïntegreerd met gashendel en gasbeveiliging,
- kettingvanger is aanwezig, en niet versleten,
- zaagblad zonder bramen aan de zijkanten,
- ketting is afgestemd op het zaagblad en de aandrijving,
- veiligheidslabels volgens CE-norm aanwezig,
- geen beschadigingen aanwezig, van welke aard dan ook.
Indien sommige zaken niet in orde zijn, gebruik de kettingzaag dan niet of breng het eerst in orde.
Meer over het veilig gebruik van een kettingzaag vind je op Ecopedia.
Veilig een boom vellen: controle PBM’s
Voor het zagen van hout of om een boom te kappen dien je beschermd te zijn.
De standaard PBM’s (of persoonlijke beschermingsmiddelen) zijn:
- een helm met aangepaste normering en geldige vervaldatum,
- een gelaatsscherm en gehoorbescherming,
- een zaagbroek met aangepaste normering betreffende zaagbescherming in functie van de kracht van de gebruikte kettingzaag en zaagschoenen met aangepaste zaagbescherming,
- handschoenen en een fluorescerende vest.
Overweeg eveneens een zaagvest om lichaam en armen te beschermen tegen de kettingzaag.
Dit alles indien het toch zou mis gaan tijdens het gebruik van uw kettingzaag. Een uitglijder mag niet leiden tot ernstige verwondingen.
Zaakvoerder Bert Janssens beschikt over een VOL VCA-certificaat en volgt dit nauwlettend op.
Veilig een boom vellen: opstellen van risicoanalyse en afwerken checklijst
Om veilig een boom te vellen, heb je een risicoanalyse nodig.
Met het opstellen van een risicoanalyse en het invullen van een checklijst denk je na over alle gevaren en beschermingen daartegen.
Indien het toch zou mis gaan, heb je al nagedacht over het vangnet om letsel te voorkomen. Dit kan van levensbelang zijn.
Het goed nadenken over alle risico’s en invullen van een risicoanalyse verhoogt de veiligheid enorm.
Zonder alle details te vernoemen dien je steeds na te gaan waar uw juiste werklocatie is.
En of je dit in verstaanbare taal kan duidelijk maken aan de hulpdiensten, indien het zou mis gaan.
Een gewoon adres bestaande uit straatnaam en huisnummer is vrijwel duidelijk. Echter indien je aan de hulpdiensten een weg doorheen brandwegen in een bos moet gaan uitleggen, is dit een ander verhaal.
Best dat je hierover nadenkt op voorhand. En bijvoorbeeld merktekens aanbrengt langsheen de boswegen, zodat de hulpdiensten je gemakkelijk kunnen vinden.
Stel ook de vraag of je GSM binnen het bereik van een zendmast is. En dat je batterij helemaal is opgeladen. Of ken de locatie waar je zeker wel bereik hebt met je GSM.
Zo zijn er vele zaken waarover je dient na te denken op voorhand.
Afspanningen en signalisatie
Veilig een boom vellen in een drukke omgeving, langsheen een wandelpad of weg, of daar waar iemand kan voorbij komen, vraagt om signalisatie en/of het afspannen van de omgeving.
Voorkom te allen tijde ongewenst bezoek in de zone waar de boom zal vallen.
Onze ervaring leert dat een lint als afspanning niet altijd mensen ervan weerhoudt om alsnog verder te gaan.
Plaats ook een bord met de vermelding “Bomen Vellen – Gevaar”.
Vanaf dit moment kan het eerste, maar slechts kleine zaagwerk starten. Je begint namelijk met het vrij maken van de omgeving.
Vrij maken omgeving
Zorg dat je tijdens het vellen (dit is bij het maken van de valkerf, velsnede, spintsneden en eventueel wegzagen van worteluitlopers of plankwortels) voldoende vrije ruimte hebt rondom de stam.
Zo voorkom je valpartijen tijdens het gebruik van een kettingzaag en kan je steeds makkelijk achteruit indien dit nodig is.
Ruim ook dood hout en takken op rondom de stam en zaag nu reeds kleine struikjes en boompjes weg zodat de omgeving volledig vrij is.
Met het vrij maken van de omgeving bedoelen we vooral de zone rondom de boom op grondniveau. Zodat je vrij kan bewegen zonder obstakels.
Maar denk hierbij ook aan takken op hoogte, van andere bomen. Waar de te vellen boom eventueel kan blijven achter haken of inhangen. Of waardoor de andere bomen kunnen beschadigd raken.
Dan kan je best de nodige takken snoeien, zodat je zeker bent dat de te vellen boom vrij kan vallen. Zonder schade te maken aan de andere bomen.
Bepalen natuurlijke valrichting
Dit is dikwijls een moeilijke oefening.
Je dient nu te bepalen in welke de boom van nature, uit eigen gewicht, zou vallen, indien deze richtingloos zou geveld worden.
Door onder de kruin, met uw rug tegen de stam te gaan staan en naar boven te kijken en zo rond gans de stam te gaan, kan je zien waar het meeste gewicht van de kruin zit en in welke richting de boom overhelt.
Bepaal nu deze richting.
Indien je twijfelt aan de natuurlijke valrichting van de boom en voelt dat dit een te moeilijke oefening is, laat je het kappen van de boom best aan ons over en staak je best de velling.
Vul gerust het vrijblijvende contactformulier in.
Bepalen gewenste valrichting
Het is niet altijd zo dat je de boom best velt in de richting van zijn natuurlijke valrichting.
Dikwijls valt de boom best iets meer naar links of rechts, omdat daar juist wel of net iets meer plaats is.
Bepaal nu de gewenste valrichting en zet deze uit door bijvoorbeeld een stuk tak of uw velhevel in deze richting te leggen, dit vanaf de stam.
Als de boom vellen in de gewenste valrichting niet kan onder eigen gewicht van de boom of door gebruik te maken van een velhevel en wiggen, dien je bijkomende hulpmiddelen te gebruiken.
Op deze pagina gaan we hier echter niet verder op in.
Bepalen vluchtroutes bij het kappen van een boom
Bij het fout lopen van een velling zou het kunnen dat je jezelf snel uit de voeten moet maken om je niet te verpletteren.
Ook na het aanbrengen van de velsnede moet je jezelf uit de zone van het valbereik van de boom verwijderen.
Hiervoor zijn er de vluchtroutes. Maak één vluchtroute op +135° ten opzichte van de gewenste valrichting en de andere op ‑135° ten opzichte van de gewenste valrichting. Of anders gezegd, aan de achterzijde van de boom en schuin t.o.v. valkerf die je gaat zagen, zowel links als rechts.
Vrij maken vluchtroute
Net zoals je de omgeving rond de stam heeft vrij gemaakt om veilig een boom te vellen, maak je een spoor over ganse afstand van de vluchtroute vrij. Dit kunnen meerder meters zijn en in functie van de hoogte van de boom.
Stappenplan boom vellen zelf
Worteluitlopers of plankwortels afzagen
Als een boom plankwortels heeft of worteluitlopers heeft die het bemoeilijken om straks de stam in te zagen, en mogen verwijderd worden zonder dat de stabiliteit van de boom in gevaar komt, kan je deze al best wegzagen. Hiermede vergemakkelijk je nadien het maken van de valkerf en de velsnede.
Zagen valkerf
De valkerf zaag je haaks op de stam en met de opening in de richting van de gewenste valrichting.
De zool zaag je horizontaal en het dak schuin onder een hoek van 45°.
Het dak en de zool van de valkerf moeten mooi samenkomen in één lijn. Deze lijn staat dus haaks op de gewenste valrichting.
De diepte van de valkerf bedraagt best ¼ van de stamdiameter en zeker niet te veel.
Het juist zagen van de valkerf is erg bepalend voor het veilig vellen van een boom. Het bepaalt voor een groot stuk waar de boom neer komt.
Zagen spintsneden en aanduiden breuklijst
Enkele centimeter boven de zool van de valkerf kan je in de zijkanten van het dak van de valkerf, zowel links als recht een kleine zaagsnede geven.
Zeker bij langvezelige houtsoorten zoals bijvoorbeeld Amerikaanse eik. Om te voorkomen dat bij het vallen van de boom de breuklijst volledig afbreekt en er geen hout meer verbonden is tussen stam en wortelvoet na de velling.
Bij kortvezelig hout zal dit niet onmiddellijk een probleem vormen.
De breuklijst moet 10% van de stamdiameter bedragen om veilig te zijn.
Duid de breedte van de breuklijst aan op de zijkanten van de stam ter hoogte van de uiteinden van valkerf (links en rechts).
Nu weet je dat je hier niet mag voorbij zagen, anders zal uw breuklijst te klein worden en wordt het gevaarlijk.
Omgeving verwittigen en vrij van personen
Vooraleer je de velsnede aanbrengt, en de boom zal gaan vallen, dien je zeker te zijn dat er geen personen in het valbereik en omgeving zijn van de te vellen boom. Verwittig uw omgeving door een fluitsignaal te geven en hard te roepen “velling”, controleer dat iedereen weg is, ook uw tweede man en dat je oogcontact heeft.
Zagen velsnede en uzelf uit de gevaarzone van de boom verwijderen
Maak nu pas de velsnede.
Zaag steeds gemotiveerd en niet verder dan de aangeduide breuklijst. Dat is heel erg belangrijk. Want zaag je het scharnier over en dan komt de boom los te staan. En kan hij alle kanten uit vallen. Wat niet mag gebeuren.
De boom zal nu beginnen vallen in de door jou bepaalde valrichting.
Ga nu onmiddellijk weg van de boom.
Maar houd deze wel in de gaten tijdens zijn val.
Zodat je mogelijkst jouw vluchtweg nog licht kunt bijsturen tijdens het verlaten van de boom.
Valt de boom niet door zijn eigen gewicht, dan kan je wiggen en voorhamer gebruiken of een velhevel.
Onttakken en verzagen van de stam is eveneens onderdeel van het veilig vellen van een boom!
Na het veilig vellen van een boom laat je deze niet zomaar achter.
Een op zijn takken rustende boom kan wegrollen of kantelen. En dat is erg gevaarlijk. Want je zou er kunnen onder raken en jezelf verwonden.
Start het onttakken van de stam vanaf het afgezaagde einde van de stam.
En werk zo verder af in de richting van de top.
Houd er steeds rekening mee dat de gevelde boom nu op zijn takken steunt en dat je die stelselmatig gaat afzagen.
De afgezaagde boom kan steeds beginnen rollen.
Als je jezelf dan tussen de takken bevind kan dit fataal zijn. Ga daarom erg voorzichtig te werk. Werk stelselmatig ook vanaf de buitenkant van de kroon zo geleidelijk en gecontroleerd naar binnen toe. Steeds vanaf een veilige locatie, indien de boom toch zou kantelen.
Verzaag nu de stam in de gewenste stukken.
Is het voor houtverkoop? Vraag aan de opkoper welke lengtes hij wenst.
Als het nodig is kan je nadien ook de takken hakselen.
Of je kan ze ook gewoon opstapelen in een takkenwal of takkenril. Een takkenril is erg ecologisch. Zowel in het bos als in een tuin. Het biedt onderdak aan vele dieren en insecten.
Nog veel meer dan dit
Bomen vellen is gevaarlijk. Niet alles hebben wij hier kunnen weergeven, er komt veel meer bij kijken dan dit alleen.
Laat uw boom veilig vellen door ons; je kan rekenen op onze doorgedreven kennis, veiligheid en kunde.