Wortelschade bij bomen en hoe voorkomen
Effect van wortelschade bij bomen, en hoe te voorkomen
Wortelschade bij bomen kan significant zijn en heeft zowel morfologische als fysiologische gevolgen voor de bomen. Bovendien is het belangrijk te weten hoe je dergelijke schade kan voorkomen.
Hierna leggen we je in detail uit waarom wortelschade zo slecht is voor het welzijn van de boom. En welke schade de boom er op termijn zal van oplopen.
Als mens denken we vaak op te korte termijn als het over bomen gaat. Een eik kan als hij onaangeroerd blijft 500 jaar oud worden. Wanneer je wortelschade maakt (en deze is niet te groot van omvang om de boom vrijwel onmiddellijk te laten afsterven), kan de boom pas 10 jaar later of 20 jaar later er bovengronds de gevolgen van laten zien.
Daarom willen we je informeren wat wortelschade bij bomen betekend op morfologisch vlak (zijn opbouw) en fysiologisch vlak (zijn werking).
Onderaan deze pagina is nog specifiek aandacht besteed aan het voorkomen van wortelschade bij grondwerken en tuinaanleg. Omdat dit een veel voorkomende situatie is waarbij vaak ernstige wortelschade veroorzaakt wordt.
Morfologische verklaring waarom wortelschade slecht is
Wortelschade kan leiden tot verschillende morfologische veranderingen bij bomen. Vooral de structuur (of opbouw) van hun wortelsysteem verandert hierdoor.
Wanneer je gestelwortels beschadigt, resulteert dit in verminderde stabiliteit van de boom. Wat wil zeggen dat de boom gevoeliger is voor windworp (ontworteling). Waardoor de boom gemakkelijker kan omvallen. Gestelwortels zijn namelijk dikke wortels die zich kort bij de stamvoet van de boom bevinden. En vooral voor de steun en verankering in de bodem zorgen. Ze kunnen erg dik zijn, tot meer dan 30 cm diameter bij grote bomen.
Wortelschade aan exploratiewortels en exploitatiewortels zorgen daarentegen voor verminderde efficiëntie in water- en voedingsstoffenopname.
Exploratiewortels zijn wortels die haast altijd rechtdoor lopen, weg van de boom, om de bodem te verkennen. Op zoek naar nutriënten (humusrijke bodem bijvoorbeeld). Wanneer ze een geschikte bodem bereiken, zal deze wortel overgaan naar een exploitatiewortel. Een geheel van kleine en fijne vertakte wortels die er dan lokaal de bodem koloniseren. Om er nutriënten en vocht op te nemen.
Wortelschade bij een boom verstoort de fysiologische werking
Wortelschade beïnvloedt de fysiologische processen van bomen, waaronder water- en nutriëntenopname, fotosynthese en ademhaling.
Beschadigde wortels zullen de efficiëntie van watertransport en voedingsstoffenopname verminderen. Wat leidt tot verminderde groei en vitaliteit van de boom.
Bovendien zal wortelschade de productie van wortelexudaten, zoals bijvoorbeeld de in de bladeren geproduceerde suikers, beïnvloeden. Die een cruciale rol spelen in de communicatie met bodemmicro-organismen en de wederzijdse beschikbaarheid van voedingsstoffen, zowel voor de boom als het bodemleven (I. C. Meier et al., 2019).
Voorbeelden hoe wortelschade kan ontstaan
Wortelschade bij bomen kan op verschillende manieren ontstaan, vaak als gevolg van menselijke activiteiten of natuurlijke factoren.
Hier zijn enkele veelvoorkomende voorbeelden.
Menselijke activiteiten
Spijtig genoeg hebben veel mensen geen weet van de ernst van het maken van wortelschade. En hier komen we later op terug. Maar vaak ontstaat wortelschade bij bomen door menselijke activiteiten.
Bemerk wel dat je deze schade vaak kan voorkomen door je bomen te beschermingen vooraleer je gaat bouwen. Zodat je weet wat er zich afspeelt in de bodem. En welke behoeften, lees hoeveel wortels, de bestaande bomen minimaal nodig hebben. Om zowel stabiel als gezond te blijven. En waar deze wortels zich bevinden.
Bouw- en constructiewerkzaamheden
Graafwerkzaamheden, het leggen van funderingen, het graven van kabelgeulen, en het rijden met zware machines over de wortelzone, kunnen fysieke schade aan wortels veroorzaken. Zoals het overtrekken of breken van wortels. En het uitscheuren van wortels tot aan de stam zelfs. Door zware machines ontstaat de schade niet alleen door fysieke beschadiging. Maar ook door bodemcompactie. Waarbij zuurstofgebrek optreedt in de bodem en nadien wortelsterfte.
Al deze schade verstoort de water- en nutriëntenopname en kan leiden tot de destabilisatie van bomen.
Omdat er geen boombescherming werd voorzien gedurende deze werf, zijn de wortels van beide bomen langs weerzijden weggegraven. Ook de bodem is zwaar beschadigd.
Bestratingswerkzaamheden
Het aanleggen van wegen, trottoirs en andere bestrating dicht bij bomen kan, naast fysieke wortelschade, ook wortelgroei beperken. En leiden tot verdichting van de bodem. Waardoor het doorwortelbare bodemvolume afneemt en de boom hierdoor een lager toekomstverwachting krijgt. Een boom heeft, algemeen genomen, ongeveer 1 m³ doorwortelbare bodem nodig per jaar. Om zich op een normale manier te kunnen onderhouden en ontwikkelen.
Ook gasuitwisseling tussen wortels en de bodem wordt belemmerd bij bodemverdichting.
Verstoring van de bodem
Landbouwpraktijken, zoals ploegen, het aanleggen van drainage of het frezen van de toplaag van de bodem voor de aanleg van gazon kunnen het wortelstelsel beschadigen. Afhankelijk van de werken en weersomstandigheden (te nat bijvoorbeeld) kan de structuur van de bodem negatief beïnvloed worden. Wat beide negatieve gevolgen heeft voor de gezondheid van de boom.
Bemerk dat van veel boomsoorten ongeveer 70% van hun wortelsysteem aanwezig is in de bovenste 20 cm van de bodem. Dit wil zeggen, als je 20 cm diep freest om gazon aan te leggen, dat je zo goed als haast alle wortels van de boom beschadigd hebt. En dat is ook zichtbaar bovengronds; je zal dit de jaren nadien duidelijk zien aan de boom. Zijn conditie zal sterk afnemen. De boom zal topsterfte vertonen en minder bladeren krijgen.
Aanplanten in de wortelzone en kroonprojectie van bomen
Wanneer je een aanplanting doet van bodembedekkers, struiken of andere bomen in de zone rond een boom, namelijk binnen of tot enkele meters buiten de kroonprojectie, houdt er dan best rekening mee dat je geen te grote wortels van de boom beschadigd. Wortels groter dan 2,5 cm beschadig je best niet. En zeker niet als het meerdere wortels van deze afmeting zijn en van dezelfde boom.
Opteer dan beter om met je aanplant een beetje op te schuiven, zodat je geen te grote wortels tegenkomt. Of gebruik kleiner plantgoed, zodat je minder ruimte nodig hebt.
Bronbemaling
Bronbemaling is erg slecht voor bomen, zeker als er geen preventiemaatregelen worden genomen. Hier is het niet zo zeer de fysieke beschadiging in eerste instantie, maar het afsterven van wortels door het gebrek aan water. En nadien, als de wortels zijn afgestorven kunnen de wortels ook rot worden. Waardoor ze hun mechanische sterkte verliezen en de boom in stabiliteitsproblemen kan komen met de tijd.
Bemerk dat het gebrek aan water niet alleen voor de wortels, maar voor heel de boom op korte tijd nefast kan zijn.
Lees alles over bronbemalingen en bomen op onze speciaal daarvoor geschreven pagina.
Natuurlijke factoren
Naast menselijke factoren die wortelschade aan bomen veroorzaken, zijn er uiteraard ook natuurlijke factoren waardoor bomen wortelschade kunnen oplopen.
Vaak heb je die niet in de hand, tenzij je je bomen laat inspecteren op gebreken en er de nodige maatregelen zijn genomen.
Dat maakt dan wel een verschil. Want bomen met bijvoorbeeld een te eenzijdige kruin, zullen we je aanraden deze te snoeien door het innemen van de kroon. Zodat de boom minder kans maakt op ontworteling.
Extreme weersomstandigheden
Langdurige droogte, overstromingen, en zware stormen kunnen wortelschade veroorzaken door uitdroging, zuurstofgebrek of fysieke beschadiging door het omvallen van de boom.
Erosie
Bodemerosie kan de bovenste bodemlagen, die rijk zijn aan voedingsstoffen en waarin zich veel fijne wortels bevinden, wegspoelen. Wat de groei en stabiliteit van bomen beïnvloed en de bloot gekomen wortels uitdrogen en disfunctioneel worden.
Wortelconcurrentie
In dichtbeboste of overbeplante gebieden kunnen bomen met elkaar concurreren om ruimte, water en voedingsstoffen. Wat kan leiden tot wortelstelsels die niet volledig kunnen ontwikkelen of beschadigd raken, door bijvoorbeeld afknelling.
Aantasting door ziekten en plagen
Bepaalde bodemplagen en wortelziekten (veroorzaakt door schimmels of bacteriën) kunnen de wortels aantasten, waardoor ze verzwakken, disfunctioneel worden of afsterven.
Het begrijpen van de oorzaken van wortelschade is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve strategieën en maatregelen om bomen te beschermen en te behouden. Zowel in stedelijke omgevingen als in natuurlijke ecosystemen.
Preventieve maatregelen en zorgvuldig beheer door deskundigen, zoals een tree manager, zijn essentieel om de gezondheid en levensduur van je bomen te waarborgen.
Preventie en voorkomen van wortelschade bij bomen
Preventie van wortelschade omvat een verscheidenheid aan benaderingen.
Waaronder het selecteren van geschikte locaties voor het planten van bomen om conflicten met infrastructuur te vermijden. Of het gebruik van beschermende barrières rond de wortelzone van bestaande bomen tijdens bouwwerkzaamheden. Of het regelmatig water geven bij het gebruik van bronbemaling, zodat de bomen binnen de invloedsfeer van de bemaling geen schade ondervinden.
Alles dus om de boomwortels en boom zelf in goede conditie en gezondheid te houden. En ervoor te zorgen dat bestaande en nieuwe bomen ontwikkelingsmogelijkheden hebben door de ondergrondse en bovengrondse ruimte die ze ter beschikking krijgen, zonder dat er blijvende wortelschade wordt aangericht.
Daarnaast kan het aanbrengen van diepe randfunderingen voorkomen dat wortels toegang krijgen onder funderingen, wat schade aan zowel bomen als structuren voorkomt (Day, 1991). Daarnaast kunnen strategieën zoals het bieden van voldoende ruimte voor wortelgroei onder bestrating en het verminderen van bestratingsheffing door wortelgroei helpen bij het voorkomen van schade (G. Watson et al., 2014).
Het begrijpen van de morfologische en fysiologische effecten van wortelschade en het implementeren van preventieve maatregelen zijn essentieel voor het behoud van gezonde en stabiele bomen. In zowel stedelijke als natuurlijke omgevingen. En beschermen ook de structuren zoals de bestrating en gebouwen in de buurt van de bomen.
Het voorkomen van wortelschade bij bomen vereist een gespecialiseerde aanpak. Waarbij de expertise van een boomdeskundige onmisbaar is.
Hieronder kan je lezen over de taken van een boomdeskundige en de belangrijke onderdelen van boombeschermingsplannen, verplantbaarheidsonderzoeken en bewortelingsonderzoeken.
Voorbeeld van preventie; proefgeul voor wortelonderzoek
Proefgeul gemaakt tijdens voorafgaandelijk wortelonderzoek om na te gaan of er geen te grote wortels aanwezig zijn. Zodat er geen wortelschade wordt gemaakt tijdens graafwerken. Op de afbeelding kan je zien dat er inderdaad enkel kleine wortels aanwezig zijn. Wat betekend dat vanaf deze locatie op het terrein, en verder weg van de boom, kan gegraven worden voor het maken van civiele constructies en bouwwerken.
Taak van een boomdeskundige om wortelschade bij bomen te voorkomen
Een boomdeskundige speelt een cruciale rol bij het voorkomen van wortelschade door het uitvoeren van onderzoeken en het opstellen van de benodigde maatregelen en werkpraktijken. Er zijn verschillende standaard mogelijkheden. Echter is iedere situatie specifiek, en vraagt het vaak om een aanpak op maat.
Opstellen van een boombeschermingsplan
Dit plan identificeert en beschermt bestaande waardevolle bomen tijdens bouw- en ontwikkelingsprojecten. Het omvat maatregelen om de bomen, hun takken bovengronds en hun wortels ondergronds te beschermen tegen mechanische schade, verdichting van de bodem, en veranderingen in het bodemwaterregime.
Het biedt een 3D-bescherming en bescherming in de tijd, aan de hand van goede planning, aangepaste werkpraktijken en beschermingsmaatregelen, om de bomen gezond en zonder schade doorheen het project te leiden.
Uitvoeren van een verplantbaarheidsonderzoek
Dit onderzoek beoordeelt of een boom kan worden verplaatst zonder aanzienlijke schade te veroorzaken. Het houdt rekening met de gezondheid, leeftijd, soort en locatie van de boom en zijn toekomstige bestemmingslocatie. Hiervoor is steeds wortelonderzoek nodig om te weten of de boom verplantbaar is en hoe groot de kluit van de verplante boom zal moeten zijn.
Uitvoeren van een bewortelingsonderzoek
Dit onderzoek evalueert de conditie, structuur, locatie en omvang van de wortels. En het geeft de opbouw van de bodemlagen weer, de bodemsoort en waar zicht de grondwatertafel bevindt, ten opzichte van de wortels van de boom. Zodat naast gegevens van de wortels er ook gegevens zijn over de het grondwaterprofiel waarop de boom water opneemt.
Dit onderzoek is steeds nodig wanneer bomen geconfronteerd worden met bronbemaling, waarbij bomen vaak moeten geïrrigeerd worden.
Opstellen Bomen Effect Analyse
Dit onderzoek gaat na welke effect er op de bestaande bomen is in een omgeving waar civiele werken, zoals bijvoorbeeld bouwwerkzaamheden, zullen plaats vinden. En waarmee er tijdens de ontwerpfase rekening moet gehouden worden om beeldbepalende en te behouden bomen te vrijwaren van wortelschade en bovengrondse schade.
De Bomen Effect Analyse of BEA is heden ten dage bijna altijd een vereiste van overheidswegen, als onderdeel van een omgevingsvergunning, zeker wanner er waardevolle bomen aanwezig zijn op het terrein of bij grotere projecten. Daarnaast zorgt dit onderzoek er ook voor dat de reeds groene omgeving van het project kwaliteitsvol behouden blijft op termijn. Wat erg waardevol is, zowel naar beleving als financiële waarde.
Onderdelen van een boombeschermingsplan
Een boombeschermingsplan van b‑Tree Boomverzorging bevat minimaal de volgende elementen:
Inventarisatie van bomen
Identificatie, inplanting en beoordeling van alle parameters (zoals conditie, vitaliteit, aantastingen, gebreken en andere problemen) van de bomen op de site. Dit gedeelte van het rapport wordt ook gebruikt als nulmeting als er achteraf toch schade zou gemaakt zijn aan bomen tijdens de bouwwerkzaamheden, om deze boomschade te begroten en taxeren.
Print screen van een stuk van de bomendatabase, gekoppeld aan de boominventarisatie via het GIS-systeem.
Beoordeling van de impact
Dit gedeelte bevat de studie en analyse van hoe geplande activiteiten de bomen kunnen beïnvloeden. En welke maatregelen er dienen genomen te worden. Hoe vroeger we als boomdeskundige bij het project betrokken kunnen worden, hoe minder tijd en geld er verloren gaat, omdat er dan “right first time” beslissingen kunnen genomen worden. Tot hier loopt deze studie voor een groot stuk gelijk met de Bomen Effect Analyse.
Beschermende maatregelen
Er wordt eerst een studie gemaakt van de BVZ (boomverankeringszones) en TBBZ (te beschermen boomzones), zodat op de juiste locaties beschermingszones rond de bomen kan worde ingesteld.
Bijkomende specifiëren we boomsparende technieken en werkprocedures, om de bomen effectief te beschermen tegen wortelschade en bovengrondse schade aan de kroonstructuur.
Eén van de boomsparende technieken is het gebruik van perslucht (airspade techniek) of een grondzuigwagen om wortels bloot te leggen zonder schade. Maar er komen ook veel andere zaken bij kijken. Zoals irrigatie en opvolging van het bodemvocht bij het gebruik van bronbemaling bijvoorbeeld.
Met een airspade puinvrij blazen van de wortels ter hoogte van nutsleidingen, om bodem terug doorwortelbaar te maken ter voorbereiding van een groeiplaatsinrichting en ervoor te zorgen dat er geen schade is.
Tijdsplanning, opvolging en monitoring
Planning van de project- en bouwactiviteiten zijn noodzakelijk om de impact van de werken op de bomen, en de schade die de bomen hierdoor zouden kunnen oplopen, te minimaliseren. Boomwortels ondervinden de minste schade als de bodem slechts eenmaal, en na voorafgaandelijk onderzoek, hoeft aangeroerd te worden en er zich snel nieuwe kleine wortels kunnen vormen. Slechte planning of werken op een verkeerd moment uitvoeren, in het groeiseizoen de bodem krachtig en lang bemalen bijvoorbeeld, heeft een negatieve impact op de bomen.
Alle werken dienen uiteraard opgevolgd te worden door een boomdeskundige, zodat je zeker bent van de correcte uitvoering en naleving van de voorgeschreven werkmethoden en beschermingsmaatregelen. Ook kan er snel en correct geanticipeerd worden op onverwachte gebeurtenissen of hindernissen in het project. Daarnaast is regelmatige monitoring van de conditie van de bomen tijdens het project noodzakelijk. Omdat dit feedback geeft over de correcte werking van de genomen maatregelen.
Onderdelen van een verplantbaarheidsonderzoek
Een verplantbaarheidsonderzoek omvat minimaal:
Gezondheids- en vitaliteitsbeoordeling
Evaluatie van de huidige gezondheid en groeipotentieel van de boom. Dit is belangrijk om weten, want in een boom die stagnatie vertoont, geen goede conditie heeft of niet vitaal is, wens je niet te investeren. Want weet dat een verplanting een aardige investering is.
Wortelstelselbeoordeling
Inspectie van de structuur en conditie van het wortelstelsel. Bij het verplanten van een boom dien je de grote van de wortelkluit te bepalen, en deze moet groot genoeg zijn om de boom zo groot mogelijke overlevingskansen te geven. Maar de kluit kan of mag ook niet te groot zijn, want anders kan je hem moeilijk verplaatsen of is het transport over de weg onmogelijk. Hiervoor dien je dus de nodige informatie over het wortelsysteem van de te verplanten boom te verzamelen.
Ook de manier waarop de boom zich voorziet in water (continu grondwater profiel, hangwaterprofiel, schijngrondwaterprofiel, …) dient gekend te zijn, om te weten of de boom het op zijn bestemming zal kunnen halen, en welke nazorg er moet gegeven worden de jaren nadien.
Standplaatsanalyses
Onderzoek naar de huidige en toekomstige standplaatsomstandigheden. Wanneer je verplant, heb je een vertrekplaats en een bestemmingslocatie. De kwalitatieve eigenschappen van de twee standplaatsen of groeiplaatsen mogen niet te extreem verschillen van elkaar. En de bestemmingslocatie moet zeker geschikt zijn.
Verplantingsmethodiek
Aanbevelingen voor verplantingstechnieken en ‑procedures. Dit is het geheel van de verschillende methoden die kunnen gehanteerd worden om de boom effectief uit de bodem te halen, in te kluiten en te verplaatsen en transporten.
Nazorgplan
Strategieën voor het beheer en onderhoud van de boom na verplanting. Waarbij zeker niet mag vergeten worden om de boom te irrigeren. Want hij is veel wortels kwijt waardoor hij minder gemakkelijk water kan opnemen.
Onderdelen van een bewortelingsonderzoek
Een bewortelingsonderzoek bevat typisch volgende elementen:
Gegevens wortelmorfologie
Onderzoek naar de vorm, omvang en spreiding van het wortelstelsel. Het is belangrijk om weten bij het uitvoeren van projecten in de buurt van bomen, waar zich juist hun wortels bevinden en hoe groot ze zijn. Afhankelijk daarvan kan bepaald worden of structuren zoals gebouwen verder weg of dichterbij kunnen gerealiseerd worden.
Wortelgezondheid
Beoordeling van de gezondheid en functie van de wortels, inclusief de aanwezigheid van ziekten of plagen.
Bodemgesteldheid
Analyse van de bodemstructuur, ‑textuur, ‑vochtigheid, ‑samenstelling en ‑vruchtbaarheid.
Waterhuishouding
Beoordeling van de waterbeschikbaarheid en ‑dynamiek in relatie tot de wortelzone.
Aanbevelingen voor beheer
Strategieën om de groeiomstandigheden te optimaliseren en de gezondheid van het wortelstelsel te verbeteren.
Structuur van Bomen Effect Analyse rapport
Deze analyse is gericht op het begrijpen van de effecten van verschillende factoren op bomen en het analyseren van de impact van bomen op hun omgeving. Hieronder volgt een uitleg over welke onderdelen vaak in zo’n type analyse voorkomen, hoewel dit ook afhankelijk zal zijn van de specifieke doelen van de analyse:
Inventarisatie en visuele inspectie
Dit is het visueel beoordelen van de boom op tekenen van ziekten, plagen, structurele problemen of andere stressfactoren die de gezondheid of veiligheid van de boom kunnen beïnvloeden.
Groeiomstandigheden
Analyse van de bodem, beschikbaarheid van water, licht, en andere omgevingsfactoren die de groei en gezondheid van de boom beïnvloeden.
Boomstructuur
Beoordeling van de structurele integriteit van de boom, inclusief de stam, takken en wortelsysteem, om potentiële risico’s zoals breuk of omvallen te identificeren.
Ziekte- en plaagbeoordeling
Identificatie van ziekten en plagen die de boom kunnen beïnvloeden. Dit omvat het herkennen van symptomen en het bepalen van de ernst van de aantasting.
Impactanalyse
Evaluatie van hoe de boom interageert met zijn omgeving, zoals de invloed op onderliggende of omliggende infrastructuren (bijv. gebouwen, wegen) en vice versa. En de bijdrage die de bomen leveren aan het ecosysteem (bijv. habitat voor dieren, luchtkwaliteit).
Als resultaat weet je welke bomen best maximaal behouden blijven en welke bomen je mogelijk kan behouden. Of welke moeten verwijderd worden, omdat ze volledig in conflict liggen met het project, niet veilig meer zijn en het geen toekomstbomen zijn. Zodat ze beter plaats maken voor het project of een geschikte plaats vormen om een nieuwe toekomstboom aan te planten.
Risicobeoordeling
Beoordeling van het risico dat een boom vormt voor zijn omgeving door middel van zijn huidige gezondheid en structuur. Dit is vooral belangrijk in stedelijke en sub-urbane gebieden.
Beheer- en onderhoudsplannen
Opstellen van aanbevelingen voor het onderhoud en beheer van de boom om de gezondheid te verbeteren en risico’s te verminderen.
Historische gegevens
Analyse van eerdere onderhoudsrecords, groeiomstandigheden, en eerdere interventies om trends en patronen in de gezondheid van de boom te identificeren.
Als boomdeskundige gebruiken we deze onderzoeken en plannen, om weloverwogen beslissingen te nemen, die de gezondheid en stabiliteit van bomen waarborgen. Terwijl de risico’s op wortelschade geminimaliseerd worden. Dit zorgt voor een evenwichtige co-existentie van bomen en menselijke activiteiten in zowel stedelijke als natuurlijke omgevingen.
Voorkomen wortelschade bij bomen tijdens grondwerken en tuinaanleg
Het voorkomen van wortelschade bij bomen tijdens grondwerken en tuinaanleg is essentieel om meerdere redenen, zoals je hierboven al kon lezen. Echter gebeurt het erg frequent, waarschijnlijk door onwetendheid.
Waarom wortelschade voorkomen
Naast de morfologische en fysiologische redenen om wortelschade bij bomen te voorkomen zijn er ook nog een deel andere factoren die je in acht moet nemen.
Bescherming van het (boomsoorteigen) ecosysteem
Bomen spelen een sleutelrol in hun ecosysteem door het bieden van habitat en voedsel voor insecten, dieren, schimmels en vele andere organismen. En in het onderhouden van de bodemkwaliteit, en het ondersteunen van de biodiversiteit. Schade aan wortels zal deze ecologische voordelen verminderen. En het niet alleen het boomsoorteigen ecosysteem verstoren, maar het ook het grotere ecosysteem.
Voorkomen van extra kosten
Beschadigde bomen zullen leiden tot boomverzorgingsingrepen, zoals een toenemende frequentie van boominspecties, veiligheidssnoei of vervanging. En mogelijk zelfs aansprakelijkheidskwesties als een verzwakte boom schade veroorzaakt aan eigendommen of personen.
Waterbeheer en ‑conservatie
Gezonde boomwortels helpen bij het beheren van regenwater, verminderen erosie en kunnen bijdragen aan de vermindering van overstromingsrisico’s. Groeiplaatsen van bomen kunnen veel water bufferen en zorgen voor minder water run-off.
Behoud van de esthetische waarde
Bomen dragen bij aan de esthetische waarde en het algehele welzijn in zowel stedelijke als landelijke omgevingen. Ze leveren namelijk vele ecosysteemdiensten. Het behouden de gezondheid en vitaliteit van bomen, door onder andere geen wortelschade te maken, is belangrijk voor het behoud van landschapswaarde en leefomgevingskwaliteit.
Regulatie van het klimaat
Bomen spelen een cruciale rol bij het reguleren van het klimaat door het opnemen van CO2, het produceren van zuurstof en het bieden van schaduw en verkoeling, wat helpt bij het reguleren van de omgevingstemperatuur.
Om deze redenen is het van belang dat grondwerken en tuinaanleg zorgvuldig worden uitgevoerd. Met veel respect voor de bestaande bomen en hun wortelstelsels. Om hun voortdurende bijdrage aan de ecosysteemdiensten die ze leveren te kunnen waarborgen.
Door bomen zorgvuldig te integreren in je project, ze te beschermen tijdens bouwwerkzaamheden en dus geen wortelschade te maken, draag je bij aan het behoud en de creatie van een natuurlijke groen- of parkomgeving.
Hoe bomen fysiek beschermen tegen wortelschade in hun kroonprojectie?
Het fysiek beschermen van bomen in hun wortelzone en het beschermen tegen het betreden van deze zone, is essentieel om wortelschade te voorkomen. Dit zijn enkele effectieve methoden die werken:
Afzettingen of barrières
Plaats fysieke barrières zoals hekken of afzettingen rond de kritieke wortelzone (TBBZ – te beschermen boomzone) van de boom, die vaak tot aan de druppellijn van de boomkroon en zelfs verder reikt. Dit voorkomt directe betreding en mechanische schade door voertuigen, zware machines of intensieve voetgangersactiviteit. Ook voorkomt het ongecontroleerd en onregelmatig uitvoeren van werkzaamheden in de bodem rond de boom.
Bodembedekking
Gebruik organische mulch, zoals houtsnippers of schors, om een beschermende laag over de wortelzone te creëren. Dit vermindert bodemverdichting door betreding, helpt vocht vast te houden, en biedt een visuele aanwijzing om het gebied te vermijden. Zorg ervoor dat de mulch niet direct tegen de stam ligt om vochtproblemen en ziektes te voorkomen.
Rijplaten
Bij tijdelijke noodzaak voor zwaar verkeer in de nabijheid van bomen, gebruik rijplaten om de druk op de bodem te verdelen en wortelschade te minimaliseren. Zorg ervoor dat de rijplaten zorgvuldig worden geplaatst en verwijderd om verstoring van de wortels te voorkomen. Gebruik ook geschikt rijplaten; zwaar vervoer is alleen mogelijk bij gebruik van zware en dikke stalen rijplanten. Kunststof rijplaten bieden hier niet voldoende bescherming. Deze zijn alleen geschikt voor lichter verkeer zoals kruiwagens, voetgangers, lichtere machines tot bijvoorbeeld 500 kg.
Manuele werken in de wortelzones
Laat geen machinale bodembewerkingen toe in de wortelzones rond bomen. Want met machinale bewerkingen van de bodem wordt maar al te vaak veel schade aangericht. Zo zal je door de toplaag van de bodem te frezen ernstige wortelschade veroorzaken. Maak hier gebruik van persluchttechnieken zoals een airspade om bodem los te maken, en nivelleer deze met handgereedschap zoals de hark.
Verhoogde loopbruggen en platformen
In gebieden met hoge voetgangersdruk, overweeg het installeren van verhoogde loopbruggen of platformen die boven de wortelzone uitstijgen. Dit vermindert directe impact op de bodem en beschermt de onderliggende wortelzones.
Bewustzijns‑, sensibiliserings- en educatieprogramma’s
Het ontwikkelen van bewustzijnsprogramma’s, sensibiliseringscampagnes en educatief materiaal voor de gemeenschap en werknemers op bouwplaatsen kan helpen bij het benadrukken van het belang van het beschermen van boomwortels. Het informeren over de gevoeligheid van wortelzones en het aanmoedigen van respectvol gedrag kan fysieke schade verminderen.
Regelmatige monitoring en onderhoud
Regelmatige inspecties van de beschermde zones rond bomen zorgen ervoor dat de preventieve maatregelen effectief blijven. En niet worden omzeild of beschadigd. Snelle reparaties of aanpassingen aan beschermingsmaatregelen zorgen voor ononderbroken bescherming.
Het implementeren van deze maatregelen vereist een zorgvuldige planning en investering. Maar de lange termijn voordelen voor de gezondheid en levensduur van bomen zijn aanzienlijk. Het beschermen van de wortelzone is een essentieel onderdeel van goed boombeheer en landschapsbehoud en het voorkomen van wortelschade bij bomen.